Llyfrau cyfrifon meddyg gwlad sef Dr John Williams, Talarfor, Cricieth (neu fel yr adnabyddid er orau, Dr Williams Plas Hen a Dr Williams Ty Newydd, Llanystumdwy)

Buan iawn y gwelir oddi wrth y llyfrau cownt pa mor eang oedd ei faes meddyga : ei arfer oedd rhannu pobl ei ofal o dan enwau ardaloedd, a rhoddi'r gwaith o gasglu'r dyledion "in commission". Pobl anllythrennog oedd y rhain weithiau, gyda sgript fras garbwl, a hoff iawn o roddi atebion y dyledogion yn y person cyntaf e.e. "deuaf a nhw i ffair Pwllheli".

Diddorol iawn fyddai dosbarthu'r atebion - rhai wedi marw, rhai wedi symud, amryw wedi mynd dros y mor, ambell un "wedi talu", llawer iawn yn addaw dod i ffair Pwllheli neu ffair Gwyl Ifan Cricieth, llawer eraill "very soon". Newydd fynd i'r capel (noson waith) oedd ateb parod rhai cynrychiolwyr hen gleifion - doniol yw meddwl am bobl dda yn llechu yn y seiat thag talu dyled! "B.D." yn ymddangos yn aml, sef "Bad Debt".

Pan fu farw Dr John Williams (1796-1875) ar Ddydd Gwyl Dewi 1875, edrychid arno fel tad yn y ffydd i feddygon arfordir Bae Ceredigion.

Bu yn y tresi fel doctor am oddeutu trigain mlynedd; llwyddodd yn fawr odiaeth; yr oedd ei garedigrwydd a'i natur dda yn ddiareb gwlad.

Dywedir nad oedd un meddyg trwyddedig rhwng Dolgellau a Chricieth pan ddechreuodd ef er ei waith; a dywedir pethau anhygoel ymron am ei deithiau ar ei farch i ymweled a chleifion (gwel y 'Carnaron and Denbigh Herald', 6 March 1875).

Un o fechgyn Meirion, mab i dyddynwr o Lwygwril, ac ym mynwent Llangelynin y claddwyd ef. Ceir cofeb iddo yn Eglwys Llanystumdwy. Ni fu erioed yn briod.

Another catalogue description can be found here https://archiveshub.jisc.ac.uk/data/gb222-bmssjwms