Papurau R.H. Thomas, Cae'rffynnon, Pentraeth

This material is held atArchifdy Prifysgol Bangor / Bangor University Archives

  • Reference
    • GB 222 BMSS/1586-1612
  • Dates of Creation
    • 1700-c.1900

Scope and Content

Papurau yn ymwneud â hel achau, llên gwerin, enwau lleoedd, hanes crefydd (M.C.) ym Môn ond nid ef yw awdur yr holl lawysgrifau hyn.

Ni wyddus sut y cafod afael ar lawysgrifau Thomas Smith o Langeinwen.

Cafwyd hefyd ymhlith ei bapurau ddau lyfr cyfrifon o eiddo ei dad a dau lawysgrif fu unwaith yn eiddo Hugh Williams, Minffordd a llu o weithiau barddonol William Lewis, y plastrwr o Langefni (Gwilym Gwalia). Hefyd, llyfr festri Llanfair Mathafarn Eithaf a llyfr rheolwyr wyrcws Aston, Birmingham.

Administrative / Biographical History

Roedd R.H. Thomas yn fab i Hugh Thomas y teiliwr; ganwyd yn 1859 a bu farw rywbryd yn 1934. Cafodd ei addysg yn Ysgol Frytanaidd Pentraeth a theilwra y bu yntau gyda'i dad, gan droi i gasglu arian yswiriant o gwmpas 1920.

Ar un adeg bu'n gyfeillgar iawn ag Ap Ffarmwr ac yn selog dros grwsâd hwnnw ymhlith gweision fferm Môn.

Yr oedd yn frawd i Benjamin Thomas, Siop Pentraeth ac i William Thomas, Llythyrdy Aberffraw.

Yr oedd R.H. Thomas yn enghraifft nodedig ragorol o ddiwylliant gwlad. Efallai mai adeiladau tablau achau oedd ei brif ddiddordeb. Holai a chwiliai'n ddibaid yn eu cylch. Yr oedd yn dipyn o law ar enwau lleoedd a llên gwerin er nad ef anfonodd y traethawd ar lên gwerin Môn i Eisteddfod Llannerch-y-medd yn 1908.

Yr oedd yn llawn afiaith gyda chyfarfodydd llenyddol o bob math; bu'n ysgrifennydd i amryw ohonynt; paratodd beth wmbredd o anerchiadau iddynt, rhyddiaith a chân. Rhigymllyd oedd ei farddoniaeth, ar y cyfan.

Ymdreuliai lawer gyda hanes crefydd, yn enwedig hanes tŵf M.C. yn nosbarth Dwyrain Môn.

Other Finding Aids

Another catalogue description can be found here https://archiveshub.jisc.ac.uk/data/gb222-bmssrht