Llythyrau oddi wrth Gwilym Deudraeth at Mr J.W. Jones, Blaenau Ffestiniog

This material is held atArchifdy Prifysgol Bangor / Bangor University Archives

  • Reference
    • GB 222 BMSS/1548
  • Dates of Creation
    • 20fed ganrif
  • Physical Description
    • 116 llythyr

Scope and Content

Dosbarthwyd y llythyrau yn ol y cyfeiriad yr oedd Deudraeth yn 'lodgio' ynddo ar y pryd, ar wahan i ychydig ohonynt. Gyda'r bensel blwm yr ysgrifenna'n aml iawn, a hynny ar neu ar gefn rhyw lafnau mawr o bapur a gai yn y swyddfa gotwm y gweithiai ynddi. Anhebyg ryfeddol i ffordd araf, ofalus, gymen, Ioan Brothen. Nid oes ddadl am ei hen gyfeillgarwch cywir a J.W. Jones; nid oes ddadl ychwaith am filoedd cymwynasau J.W. iddo yntau.

Ar wahan i'r englynion sy'n britho ymron bob llythyr, y pethau mwyaf gwerthfawr yw ei atgofion doniol am yr hen fywyd y fu iddo yng Nghymur, y lein bach a'i swyddwyr (33,34,39 etc.); am bobl Ffestiniog, ei dywediadau a'i troion rhyfedd a chwithig (13-16, 37, 53, 63, 95), am y bandiau (76) a'r daith ddigalon ar hyd hen lwybrau'r Dduallt (105). Neilltuol o fyw yw y disgrifiad o Dr Roberts (Isallt), ac un neu ddau arall yn 28. Yn yr un llythyr y ceir y cefeiriad at Goronwy Owen yn Lerpwl.

Dywed bethau mawr wrth J.W. Jones am lenorion ein cyfnod ni, weithiau'n canmol, yn amlach lawer yn eu goganu a'i cribo : gweler ei farn am J.J.W. (31), Caerwyn (59), Isander (77), Pedrog (90), Meuryn (97), pur lawdrwm ar ffordd a syniadau Tom Nefyn (89). Byw iawn yw ei ddisgrifiad o Eisteddfod Lewis yn Lerpwl (30). Yn naturiol ddigon, ac yntau ar y Pwyllgor Llen, ceir llawer iawn am Eisteddfod Genedlaethol Lerpwl yn 1929 (31, 36, 41, 46, 56, 57, 78). Deil syniadau go eithafol am bartiaeth beirniaid barddoniaeth yr Eisteddfod Genedlaethol (93).

Administrative / Biographical History

Un yn enedigol o Penrhyndeudraeth oedd Gwilym. Un o brif englynwyr y dydd, a brawd i Miss Fanny Edwards, awdur llu o ystoriau i blant. Bu am beth amser yn chwarelwr, yn swyddog gyda'r lein bach i Ffestiniog, ac yn y blynyddoedd diwethaf yn gweithio gyda'r cotwm ym Lerpwl. Awdur miloedd o englynion; gannoedd ohonynt yn rhai da dros ben.

Fel llythyrwr, ffwrdd a hi yw ei ffordd. Nid yw'n meddwl rhoddi dyddiad uwchben ei lythyr - byth.

Other Finding Aids

Another catalogue description can be found here https://archiveshub.jisc.ac.uk/data/gb222-bmssgdeu