Mae'r fonds yn cynnwys papurau, 1986-1992, a grynhowyd gan Luned Meredith a David Meredith fel perchnogion Y Faner, gan gynnwys gohebiaeth a datganiadau i'r wasg; erthyglau drafft a chynnyrch cyffredinol y cylchgrawn ac, yn arbennig felly, casgliad cyflawn o'r holl gynnyrch a ddefnyddiwyd wrth gysodi pob rhifyn o Chwefror 1992 hyd at y rhifyn olaf yn Ebrill 1992; ceir hefyd bapurau gweinyddol Y Faner, yn cynnwys, gohebiaeth yn ymwneud â diwedd y cylchgrawn, llyfrau nodiadau'r golygydd a chymhorthion golygyddol; rhai cofnodion ariannol, a mynegai cyffredinol i gyfranwyr ac i'r pynciau a drafodwyd ganddynt yn Y Faner, 1987-1992.
Archif Y Faner
This material is held atNational Library of Wales / Llyfrgell Genedlaethol Cymru
- Reference
- GB 210 FANER
- Alternative Id.(alternative) vtls004176851(alternative) (WlAbNL)0000176851
- Dates of Creation
- 1986-1992
- Name of Creator
- Language of Material
- Welsh Cymraeg
- Physical Description
- 0.4 metrau ciwbig (14 bocs)
Scope and Content
Administrative / Biographical History
Sefydlwyd Yr Amserau yn 1843 gan William Rees (Gwilym Hiraethog) a John Jones (1790-1855). Newyddiadur pythefnosol oedd Yr Amserau a oedd yn gryf o blaid hawliau anghydffurfiaeth a radicaliaeth ac a ddaeth yn boblogaidd iawn pan ddechreuodd Rees gyhoeddi'r golofn 'Llythyrau 'Rhen Ffermwr'. Yn 1859, prynwyd Yr Amserau gan Thomas Gee a'i uno gyda'i bapur ef, Baner Cymru, a sefydlwyd ddwy flynedd cyn hynny, i greu Baner ac Amserau Cymru, neu Y Faner fel y'i gelwid yn ddiweddarach. Daeth y papur i gael dylanwad cryf ar fywyd crefyddol, gwleidyddol a llenyddol Cymru trwy gydol ail hanner y bedwaredd ganrif ar bymtheg. Yr oedd yn rhyddfrydol ei ogwydd ac yn amddiffyn anghydffurfiaeth yn erbyn yr Eglwys Sefydledig, yn ogystal â bod yn gefn i'r werin mewn achosion radicalaidd megis dirwest a phwnc y tir. Yn ystod ugain mlynedd cyntaf yr ugeinfed ganrif, dirywiodd y papur a hynny hyd nes daeth E. Prosser Rhys yn olygydd yn 1923. Bu ef yn olygydd ar Y Faner hyd at ei farwolaeth yn 1945. Yn 1935, prynodd Kate Robers a'i gŵr gwmni cyhoeddi Gwasg Gee, ac argraffwyd llawer o erthyglau ac adolygiadau'r awdur yn Y Faner. Gyda Gwilym R. Jones yn olygydd y papur wedi'r rhyfel a Mathonwy Hughes yn is-olygydd, 1949-1977, newidiodd y papur ei berchennog ddwywaith ac fe'i prynwyd yn 1956 gan Wasg y Sir, y Bala, oddi wrth Huw T. Edwards.
Yn ystod y 1960au a'r 1970au, dirywiodd y cylchrediad ac yr oedd y papur mewn perygl am ei fodolaeth, nes, yn 1977, gyda chymhorthdal oddi wrth Gyngor Celfyddydau Cymru, newidiwyd diwyg y papur i ffurf cylchgrawn wythnosol. Parhaodd Y Faner i chwarae rhan bwysig yng Nghymru fel un o'r ddau wythnosolyn Cymraeg â chylchrediad o tua thair mil. Daeth bygythiad arall i'r Faner pan benderfynodd Cyngor Celfyddydau Cymru yn erbyn adnewyddu grant Y Faner yn sgîl arolwg o'i nawdd i gyfnodolion. Prynwyd y papur gan Luned Meredith a'i gŵr David Meredith a wnaeth ymdrech i'w achub, dan olygyddiaeth Hafina Clwyd, ond er ymgyrchu caled, methwyd â gwneud hynny, a bu'n rhaid dirwyn Y Faner i ben yn 1992. Daeth y rhifyn olaf o'r wasg ar 17 Ebrill 1992.
Arrangement
Trefnwyd y fonds yn LlGC ar sail profiant yn dair adran: llythyrau a datganiadau i'r wasg; cynnyrch rhifynnau a ffeiliau pwnc; papurau gweinyddol a mynegeion.
Access Information
Disgwylir i ddarllenwyr sydd am ddefnyddio papurau diweddar yn Llyfrgell Genedlaethol Cymru lofnodi'r ffurflen 'Papurau modern - gwarchod data'.
Acquisition Information
Rhodd gan Mrs Luned Meredith a Mr David Meredith, Llanuwchllyn, Gorffennaf 2000.; A2000/50
Note
Sefydlwyd Yr Amserau yn 1843 gan William Rees (Gwilym Hiraethog) a John Jones (1790-1855). Newyddiadur pythefnosol oedd Yr Amserau a oedd yn gryf o blaid hawliau anghydffurfiaeth a radicaliaeth ac a ddaeth yn boblogaidd iawn pan ddechreuodd Rees gyhoeddi'r golofn 'Llythyrau 'Rhen Ffermwr'. Yn 1859, prynwyd Yr Amserau gan Thomas Gee a'i uno gyda'i bapur ef, Baner Cymru, a sefydlwyd ddwy flynedd cyn hynny, i greu Baner ac Amserau Cymru, neu Y Faner fel y'i gelwid yn ddiweddarach. Daeth y papur i gael dylanwad cryf ar fywyd crefyddol, gwleidyddol a llenyddol Cymru trwy gydol ail hanner y bedwaredd ganrif ar bymtheg. Yr oedd yn rhyddfrydol ei ogwydd ac yn amddiffyn anghydffurfiaeth yn erbyn yr Eglwys Sefydledig, yn ogystal â bod yn gefn i'r werin mewn achosion radicalaidd megis dirwest a phwnc y tir. Yn ystod ugain mlynedd cyntaf yr ugeinfed ganrif, dirywiodd y papur a hynny hyd nes daeth E. Prosser Rhys yn olygydd yn 1923. Bu ef yn olygydd ar Y Faner hyd at ei farwolaeth yn 1945. Yn 1935, prynodd Kate Robers a'i gŵr gwmni cyhoeddi Gwasg Gee, ac argraffwyd llawer o erthyglau ac adolygiadau'r awdur yn Y Faner. Gyda Gwilym R. Jones yn olygydd y papur wedi'r rhyfel a Mathonwy Hughes yn is-olygydd, 1949-1977, newidiodd y papur ei berchennog ddwywaith ac fe'i prynwyd yn 1956 gan Wasg y Sir, y Bala, oddi wrth Huw T. Edwards.
Yn ystod y 1960au a'r 1970au, dirywiodd y cylchrediad ac yr oedd y papur mewn perygl am ei fodolaeth, nes, yn 1977, gyda chymhorthdal oddi wrth Gyngor Celfyddydau Cymru, newidiwyd diwyg y papur i ffurf cylchgrawn wythnosol. Parhaodd Y Faner i chwarae rhan bwysig yng Nghymru fel un o'r ddau wythnosolyn Cymraeg â chylchrediad o tua thair mil. Daeth bygythiad arall i'r Faner pan benderfynodd Cyngor Celfyddydau Cymru yn erbyn adnewyddu grant Y Faner yn sgîl arolwg o'i nawdd i gyfnodolion. Prynwyd y papur gan Luned Meredith a'i gŵr David Meredith a wnaeth ymdrech i'w achub, dan olygyddiaeth Hafina Clwyd, ond er ymgyrchu caled, methwyd â gwneud hynny, a bu'n rhaid dirwyn Y Faner i ben yn 1992. Daeth y rhifyn olaf o'r wasg ar 17 Ebrill 1992.
Crëwyd yr holl deitlau ar sail cynnwys yr archif oni nodir yn wahanol.
Other Finding Aids
Mae copi caled o'r catalog ar gael yn LlGC. Ceir mynegeion o gyfranwyr ac o'r pynciau a ymdriniwyd â hwynt yn R2, a cheir rhestri bras o gynnwys rhifynnau unigol yn N2.
Archivist's Note
Mai 2002
Lluniwyd gan Ifan Prys.
Defnyddiwyd y ffynonellau canlynol wrth lunio'r catalog: Cydymaith i lenyddiaeth Gymraeg (Caerdydd, 1997).
Conditions Governing Use
Amodau hawlfraint arferol
Appraisal Information
Action: Mae'r fonds wedi ei gwerthuso: gweler y manylion yn y disgrifiadau lefel cyfres..
Accruals
Disgwylir rhagor o bapurau.
Additional Information
Published