Llyfrau Nodiadau: Penillion gan Mrs M. G. Griffiths, Llain Goch, Caergybi

Llyfrau Nodiadau: Penillion gan Mrs M. G. Griffiths, Llain Goch, Caergybi

Mae gan Gymru un o'r traddodiadau llenyddol cynharaf sy'n ymestyn yn ôl i ddyddiau Aneirin a Thaliesin yn ail hanner y 6ed ganrif. Mae barddoniaeth Gymraeg wedi'i chysylltu'n uniongyrchol â'r traddodiad barddol, ac yn hanesyddol fe'i rhennir yn bedwar cyfnod. Gelwir y cyfnod cyntaf, cyn 1100, yn gyfnod Y Cynfeirdd neu'r Hengerdd ("Yr hen farddoniaeth"). Mae'n dyddio yn fras o ddyfodiad yr iaith Gymraeg o Common Brittonic yn y chweched ganrif i ddyfodiad y Normaniaid yng Nghymru tuag at 1100. Yr ail gyfnod, cyfnod "Beirdd y Tywysogion" (Beirdd y Tywysogion, a elwir hefyd yn Y Gogynfeirdd) tan 1350, neu tan 1282, dyddiad dymchwel Llywelyn. Parhaodd y cyfnod clasurol olaf o farddoniaeth Gymraeg, sef cyfnod Beirdd yr Uchelwyr (Beirdd yr Uchelwyr) neu Cywyddwyr yn unig, i 1600. Roedd y rhain yn cynnwys Dafydd ap Gwilym ac Iolo Goch. Yn gyffredinol cymerir y flwyddyn 1600 i nodi dechrau barddoniaeth Gymraeg fodern. Roedd yn gwasanaethu fel bardd yn un o'r ychydig ffyrdd y gallai rhywun wella ei hun yn gymdeithasol. Gallai beirdd gyflawni statws trwy system raddio, gyda'r isaf yn finstrel i brif fardd. Mae'r gerdd gynharaf yn Saesneg gan fardd Cymreig yn dyddio o tua 1470. Yn fwy diweddar, mae barddoniaeth Eingl-Gymreig wedi dod yn agwedd bwysig ar ddiwylliant llenyddol Cymru, yn ogystal â dylanwadu ar lenyddiaeth Saesneg. Mae beirdd Cymru yn aml yn ysgrifennu o dan enwau barddol i guddio eu hunaniaeth mewn cystadlaethau'r Eisteddfod. Ers diwedd yr Oesoedd Canol, mae'r metrau barddonol traddodiadol Cymreig mewn pennill llym yn cynnwys pedwar ar hugain o ffurfiau mydryddol gwahanol a ysgrifennwyd yn y cynghanedd, rhywbeth unigryw i farddoniaeth Gymraeg. Mae awdl yn fath o gerdd hir, yn debyg i'r ode. Y ffurfiau mydryddol mwyaf poblogaidd yw'r Cywydd, o darddiad y 14eg ganrif, a sawl fersiwn o'r Englyn, ffurf adnod gryno a chyfeiriol tebyg i'r epigram Groegaidd a'r haiku Japaneaidd ac mor hen â llenyddiaeth Gymraeg ei hun.

Dim cyfyngiadau/ No Restrictions

Adnau preifat / Private deposit.

Os gwelwch yn dda archebwch y dogfenau gan ddefnyddio y rhif cyfeirnod amgen (lle ddarperidd) / Please order documents using the alternative reference number (where provided)

Mae copiau clawr caled o`r catalogau ar gael yn Archifau Ynys Môn ac yn y Gofrestr Cenedlaethol Archifau. Polisi Archifau Ynys Môn yw catalogio yn iaith y ddogfen./Hard copies of the catalogue are available at Archifau Ynys Môn / Anglesey Archives and the National Register of Archives. It is the policy of Archifau Ynys Môn / Anglesey Archives to catalogue in the language of the document.

Cyflwr da / Good condition

Lluniwyd y disgrifiad gan Hayden Burns, Archifdy Ynys Môn.

Mae'r holl gofnodiadau sy'n cydymffurfio â pholisi casglu Swyddfa Gofnodi Cyngor Sir Ynys Môn wedi eu cadw /All records which meet the collection policy of the Anglesey Archives have been retained.

Ni ddisgwylir croniadau/Accruals are not expected

Gweler Hefyd WM/203 - 205