Nodlyfr: Llawysgrif ar hanes Penrhos, Caergybi

NODLYFR: Llawysgrif ar hanes Penrhos, Caergybi.

Rhoddwyd Stad Penrhos sydd ar Ynys Cybi i John ap Owen (neu John Derwas) yn 1553. Bu'r stad yn eiddo i brif dirfeddranwyr Ynys Cybi dros 400 mlynedd hyd cael ei throsglwyddo i deulu'r Stanley yn 1763 pan briodwyd Margaret Owen a Syr Thomas Stanley. Roedd teulu'r Stanley yn deulu enwog iawn yn yr ardal ac enwyd y Stanley Embankment, Ystbty Penrhos Stanley a Thy Tafarn The Stanley Arms ar eu hol. Adeiladwyd Twr Elin yn ymyl Ynys Lawd ganddynt, yn ogystal ag ysbyty i forwyr yn nhref Caergybi. Defnyddid yr adeilad gan filwyr yn ystod yr Ail Ryfel Byd. A diwedd y rhyfel cafodd y tenantiaid gynnig i prynu eu heiddo, a gwerthwyd gweddill y stad. Prynwyd Plas Penrhos gan Syr Patrick Abercrombie, ond ni ddaeth dim o hunny. Prynwyd Home Farm gan Capten Nigel Conant cyn iddo yntau werthu'r tir yn 1969ar gyfer datblygu safle Aluminiwm Môn. Rhoddwyd hawl i'r cyhoedd i gwrydro'r tir yn 1972 a datblygwyd Gwarchoddfa Natur Penrhos dan ofal Ken Williams. Ers i Aluminiwm Môn gau yn 2009 cael nifer o geisiadau i ddatblygu'r safle. Ar 6 Tachwedd 2013 rhoddwyd caniatad i gwmni Land and Lakes i ddatblygu'r safle fel Canolfan Hamdden.

Wedi eu trefnu yn gronolegol/Arranged in chronological order

Dim cyfyngiadau/ No Restrictions

Adnau preifat / Private deposit.

Os gwelwch yn dda archebwch y dogfenau gan ddefnyddio y rhif cyfeirnod amgen (lle ddarperidd) / Please order documents using the alternative reference number (where provided)

Mae copiau clawr caled o`r catalogau ar gael yn Archifau Ynys Môn ac yn y Gofrestr Cenedlaethol Archifau. Polisi Archifau Ynys Môn yw catalogio yn iaith y ddogfen./Hard copies of the catalogue are available at Archifau Ynys Môn / Anglesey Archives and the National Register of Archives. It is the policy of Archifau Ynys Môn / Anglesey Archives to catalogue in the language of the document.

Cyflwr da /Good condition

Lluniwyd y disgrifiad gan Hayden Burns, Archifdy Ynys Môn.

Mae'r holl gofnodiadau sy'n cydymffurfio â pholisi casglu Swyddfa Gofnodi Cyngor Sir Ynys Môn wedi eu cadw /All records which meet the collection policy of the Anglesey Archives have been retained.

Ni ddisgwylir croniadau/Accruals are not expected